İSTANBUL (AA) - Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çetin Elmas, AA muhabirine, yapay zekanın sağlıktan, otomotive, ticaretten yargıya kadar bütün alanları ilgilendiren bir teknoloji olduğunu söyledi.
Hızla gelişmeye devam eden yapay zekanın, yeni değerler oluşturacağını, buna karşılık bazı hukuki sorunların yaşanabileceğini aktaran Elmas, "Diyelim ki yapay zekaya bir şiir, kitap yazdırdık veya bir resim yaptırdık. Bunlar eşsiz ve özgün olabilir ama bunlar eser sayılabilir mi? Eser sayılsa bile bunun fikri mülkiyet hakkı, programı yapana mı, lisans sahibine mi, yoksa sadece bu komutu verene mi ait? Bunun gibi bizi de doğrudan ilgilendirin birçok soru var." dedi.
Prof. Dr. Elmas, şu anki neslin sürücü ehliyetine sahip son kuşak olabileceğini savundu.
Gelecekte artık kişisel araçlara ihtiyaç kalmayacağına dikkati çeken Elmas, "Uygulamadan çağıracağız, sürücüsüz araç alıp bizi götürecek ve bırakacak. Dolayısıyla bizim araç almamıza da gerek kalmayacak, sürücü de olmayacağız. Biz sadece yolcu olacağız. Peki bu araç bir kazaya karışırsa cezai olarak kim sorumlu? 'Aracı çağırdığım için ben mi, aracı imal eden mi, programı yazan mı veya işleten şirket mi?' gibi sayısız problemler var." diye konuştu.
"Yapay zekaya, elektronik kişilik diye bir özellik verebilecek miyiz?"Prof. Dr. Elmas, insanların yapay zekayı robotla özdeşleştirmelerinin doğru olmadığını dile getirdi.
Yapay zekanın bir vücuda ihtiyacının olmadığının altını çizen Elmas, bir işlemcinin varlığı ve internete bağlanması durumunda bunun bütün dünyaya erişebildiğini kaydetti.
Yapay zekanın bir şeyler üretmesi durumunda da bazı sorunların ortaya çıkacağına işaret eden Elmas, sözlerini şöyle sürdürdü:
"İnsanlar mal, mülk sahibi olabilir. Tüzel kişilik olarak şirketler de mal ve mülk sahibi olabilir. Peki yapay zekaya biz elektronik kişilik diye bir özellik verebilecek miyiz? Ona böyle bir hukuki statü tanırsak ne olacak? Yapay zeka mal mülk edinebilir mi, insanları çalıştırabilir mi? Yapay zeka şirket yönetecek. Fakat aldığı kararlardan kim sorumlu olacak, mirasını kime bırakacak? Yapay zeka kendince bir bilinç kazanırsa o zaman düğmesini kapatmak acaba ölüm anlamına gelecek mi, bunu o öyle mi algılayacak? Eğer yapay zeka yaşam hakkı talep ederse insan olarak biz ne yapacağız. Yeni yeni problemlerle karşılaşacağız."
Prof. Dr. Elmas, yapay zekanın yargıya etkisini de değerlendirerek, "Hakimlik ve savcılık mesleğinde kanaat gibi insani özellikler işin içerisinde olduğu için yapay zeka hakim ve savcı olamaz ama avukat olabilir. Avukatlara olan ihtiyaç çok azalacak diye tahmin ediyorum. Hakimlik ve savcılık mesleğini aradan çıkarmayacak, onların yerine geçmeyecek. Onlara kararlarını alabilmeleri için destek birimi olarak kullanılacak. Nihai kararı yine hakimlerin yani insanların vermesi gerekiyor." ifadesini kullandı.
İnsandaki sevgi, aşk, merhamet, kıskançlık, utanma ve kızgınlık gibi duyguların yapay zekada bulunmadığını aktaran Elmas, bunların yapay zekaya eklemlenemeyeceğini dile getirdi.
Prof. Dr. Elmas, yapay zekanın salt mantıkla hareket ettiğini vurgulayarak, "Mantıkla hareket ettiği için çalışması da eğitimle oluyor. Bir karakutu, bilgi giriyor. Onun içinde bir şey oluyor ve cevap alıyoruz. İçerisinde ne olduğunu, bunu nasıl yaptığını, nasıl karar aldığını bilmiyoruz. Bu da korkutucu oluyor." değerlendirmesinde bulundu.
Yapay zekanın mühendislerce matematiksel denklemlerle kurulduğunu anlatan Elmas, insanlardan öğrendiği için ırkçı söylemlerde bulunabildiğini belirtti.
Prof. Dr. Elmas, yapay zekanın ABD'de şartlı tahliye ve suçlu değerlendirme programında da kullanıldığını kaydetti.
Buralarda bazı kesimler için daha öncelikli olarak "suç işleyebilir" nitelendirmesi yapılabildiğini dile getiren Elmas, insanların ön yargı ve ırkçılık eğilimlerinin yapay zekaya da yansıtılabildiğini anlattı.
Elmas, dünyada şu anda "teknolord" kavramının konuşulduğuna dikkati çekerek, "Dünyada her şeyi devletler değil bunlar kontrol ediyor. Bunların keyfine bağlı olarak da sosyal medyada da aynı şeyler olabiliyor. Bugün sosyal medyada çıkıp da İsrail'in yaptığı katliamı söylediğiniz zaman sansürlenebiliyorsunuz. Haliyle insanlar bir taraftan korkmakta haklı." görüşünü paylaştı.
Birleşmiş Milletler ile Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) bünyesinde yapay zeka etik kurulunun kurulmasını öneren Elmas, böylece insanlara zarar verecek bir yapay zekanın önüne geçilebileceğini sözlerine ekledi.
- "Yaratıcılık, insan ilişkileri ve karmaşık problem çözme gerektiren roller hala güvende"
Marmara Üniversitesi (MÜ) İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Murat Kırık ise yapay zekanın tekrar eden, kural tabanlı işleri otomatikleştirerek pek çok çalışanın iş tanımını değiştirebileceğini söyledi.
Veri girişi, muhasebe asistanlığı, sekreterlik ve çağrı merkezi gibi işleri yapan pozisyonların yapay zeka destekli programlar tarafından kolayca yapılabileceğine dikkati çeken Kırık, kasiyerler ve depolama personeli gibi tekrarlı hareketlere dayalı işlerin robot sistemlerle halledilebileceğini vurguladı.
Prof. Dr. Kırık, beyaz yakalı mesleklerin de risk altında olduğunun altını çizerek, "Hukuk bürolarında sözleşme inceleme, tıbbi alanda radyoloji görüntü analizi ve temel finans raporlamaları gibi görevler, yapay zeka araçları tarafından daha hızlı ve hatasız yapılmaya başladı. Bu durum, uzman desteği gerektiren ama rutin hale gelmiş işleri dönüştürüyor. Buna karşın yaratıcılık, insan ilişkileri ve karmaşık problem çözme gerektiren roller hala güvende sayılır. Stratejik yöneticilik, derin akademik araştırma, psikolojik danışmanlık, sanat ve tasarım gibi alanlar, insan sezgisi ve empati isteyen nitelikleri nedeniyle henüz otomasyona tamamen açılmış değil. Bu tür işlerde yapay zeka destek aracı olarak kalmayı sürdürecektir." diye konuştu.
Yapay zekanın hukuk alanında özellikle doküman inceleme, emsal araştırması ve sözleşme taslakları oluşturma süreçlerinde büyük kolaylık sağladığını belirten Kırık, "AI Lawyer" gibi uygulamalar sayesinde bir avukatın yüzlerce sayfalık protokolü veya mevzuatı saniyeler içinde taratıp, kritik maddeleri, çelişkili hükümleri ve eksik noktaları tespit edebildiğini dile getirdi.
Ali Murat Kırık, "Böylece hukuki ön hazırlık süresi kısalıyor, hata riski azalıyor ve avukatlar stratejik argüman geliştirmeye daha fazla odaklanabiliyor. Ayrıca bilirkişi raporları için sunulan veri ve belgeler, yapay zeka destekli araçlarla otomatik olarak sınıflandırılabiliyor ve analiz edilebiliyor." bilgisini verdi.
Yapay zekanın avukatlar için büyük veri setlerinden emsal kararları hızla bulma, hukuki risk analizleri yapma ve sözleşme taslaklarını otomatik olarak oluşturma gibi iş akışlarını kolaylaştırdığına işaret eden Kırık, yapay zeka tabanlı araştırma araçlarının bir davayla ilgili yüzlerce mahkeme kararlarını saniyeler içinde tarayıp, benzer içtihatları çıkarabildiğini, bu sayede avukatların daha sağlam argümanlar geliştirdiklerini anlattı.
- "Yapay zeka gelecekte de hukukçuların en güçlü destekçisi olarak kalacak"
Prof. Dr. Kırık, Türkiye'de, özellikle ceza ve ticari davalarda bilirkişilik süreçlerine yapay zekanın entegre edilmeye başlandığını aktararak, şöyle devam etti:
"Örneğin dijital delil incelemesi yapan bilirkişiler, büyük veri kümelerini yapay zeka destekli yazılımlar aracılığıyla analiz ederek kritik zaman damgalarını, dosya erişim geçmişlerini veya elektronik kayıtların manipülasyon izlerini hızla çıkarabiliyor. Finansal uyuşmazlıklarda ise muhasebe ve veri analizine yönelik yapay zeka araçları, binlerce satırlık hesap hareketini, dönemsel dalgalanmaları ve anormallikleri otomatik olarak raporlayarak bilirkişi raporlarının güvenilirliğini ve şeffaflığını artırıyor. Bu sayede mahkemeler, daha detaylı ve objektif bilirkişi görüşlerine dayanarak karar verebiliyor. Tüm teknolojik kazanımlara rağmen yapay zeka hala insanın hukuki muhakeme, empati ve etik değerlendirme kabiliyeti yerine konamaz. Dolayısıyla yapay zeka bugün olduğu gibi gelecekte de hukukçuların en güçlü destekçisi olarak kalacaktır."
Muhabir: Koray Taşdemir
