AMASYA (AA) - Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 1918 yılında imzalanmasının ardından Anadolu, düşman tarafından işgal edilmeye başlandı.
19 Mayıs 1919'da 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a atanan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, milletin bağımsızlığının tehlikede olduğunu görüp kurtuluş mücadelesini başlatmaya karar verdi.
Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının tehlikede olduğu dönemde tek kurtuluşun büyük Türk milletine güvenmek ve ona dayanmak olduğunu gören Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı.
İngilizlerin denetimindeki Samsun'dan Havza'ya geçen Mustafa Kemal, daha güvenli olan Amasya'ya geçmek için Amasya Müftüsü Hacı Tevfik Efendi'ye bir telgraf göndererek, kente gelmek istediğini bildirdi.
Hacı Tevfik Efendi'den "Amasya halkı vatan, din ve devlet yolunda mücadele edenleri bağrına basmakla müftehir olacaktır." cevabını alan Büyük Önder, şehrin girişinde Hacı Tevfik Efendi ve vatandaşlar tarafından coşkuyla karşılandı.
Mustafa Kemal'i, Hacı Tevfik Efendi'nin "Beldemize hoş geldiğiniz Paşa. Bütün Amasya emrinizdedir. Gazanız mübarek olsun." sözleri son derece memnun etti.
Ardından Saraydüzü Kışlası'nda 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ve "Hamidiye kahramanı" olarak tanınan eski Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Bey, 3. Kolordu Komutanı Refet Bey, Kurmay Yarbay Arif Bey, eski İzmit Sancak Beyi İbrahim Süreyya Bey, Yüzbaşı Osman Nuri, Tufan Bey, Yedek Teğmen Recep Zühtü, Efganlı, Teğmen Abdurrahman, Maliye Müfettişi Arif Bey, Erzurum 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, Yıldırım Kıtası Müfettişi Mersinli Cemal Paşa, Edirne'de 1. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey'in de telgraf vasıtasıyla katıldığı genelge görüşmeleri, 21 Haziran'da başladı.
Ertesi sabaha kadar devam eden görüşmelerin ardından bütün dünyaya, vatanın bütünlüğünün ve milletin istiklalinin amaçlandığı yüksek sesle duyuruldu.
"Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır." cümlesi, alınan bütün kararların özeti ve bağımsızlığa giden yolun başlangıcını oluşturdu.
"Kuruluşun kenti olarak Amasya ön plana çıkmaktadır"Amasya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Gürkan Cevger, AA muhabirine, Amasya'dan Türk yurdunun bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü sağlamayı amaçlayan bir bildirinin yayımlandığını söyledi.
Amasya Genelgesi'nin Türkiye Cumhuriyeti'nin yapı taşını oluşturduğunu vurgulayan Cevger, "Bilindiği üzere 1402 Ankara Savaşı'nın ardından Çelebi Mehmet, savaşın kaybedilmesinden sonra maiyetleriyle Amasya'ya gelmiş ve Culüs Tepe'de Amasya halkı tarafından coşku ve sevinçle karşılanmıştır. Çelebi Mehmet, Osmanlı'nın yeniden kuruluş sürecini Amasya'dan yönettiği için kuruluşun kenti olarak Amasya ön plana çıkmaktadır. 12 Haziran 1919'da Mustafa Kemal Paşa Amasya'ya teşrif etmiştir. Kentte Müftü Hacı Tevfik Efendi başta olmak üzere Abdurrahman Kamil gibi Amasya'nın önemli şahsiyetleri kendisini karşılamıştır. Culüs Tepe mevkisinde yapılan bu karşılama töreninde Hacı Tevfik Efendi'nin Mustafa Kemal Paşa'ya hitaben söylemiş olduğu, 'Paşam bütün Amasya emrinizdedir' sözü çok kıymetlidir ve Mustafa Kemal Paşa tarafından da memnuniyetle karşılanmıştır." ifadelerini kullandı.
Mustafa Kemal Atatürk'ün 12 Haziran 1919'da Amasya'ya geldikten hemen sonra Milli Mücadele'nin adımlarını atmak için çalışmalara başladığını anlatan Cevger, şunları kaydetti:
"14 Haziran'da yine kendi isteğiyle Amasya Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kurulmasına karar vermiştir. Milli Mücadele çalışmaları, 12-22 Haziran arasında devam etmiştir. Milli Mücadele'nin yönetimini, içeriğini ve amaçlarını bildiren Amasya Genelgesi, 22 Haziran 1919'da Amasya'da ilan edilmiştir. Amasya Genelgesi Milli Mücadele bakımından çok önemlidir. Çünkü içeriği, maddeleri incelediğimizde Milli Mücadele'nin yönetimini açıklamaktadır. Burada vatanın bütünlüğü, parçalanamaz bütünlüğü, yine halkın istiklalini halkın kendi azim ve kararı ile kurtaracağından, vatanın içinde bulunduğu tehlikeli durumdan söz edilmektedir. İstanbul hükümetinin görevini yapmadığından söz etmektedir ve topyekun olarak Anadolu halkının bu mücadeleye destek vermesi gerektiği şeklinde sıralanabilir. Amasya Genelgesi sadece bir genelge olarak düşünülmemeli, çünkü içeriğindeki maddelere göre milli egemenliğe dayalı bir yönetime atıf yapıldığından daha sonra kurulacak Türkiye Cumhuriyeti'nin aslında yönetim biçiminin Amasya Genelgesi ile belirlenmesi önem arz etmektedir. Aynı zamanda yeni kurulacak Türkiye Cumhuriyeti'nin bir doğum belgesidir. Doğum senedi olarak da Amasya Genelgesi'ni sayabiliriz."
Muhabir: Cihan Okur
