"Tarihçilerin Kutbu" Prof. Dr. Halil İnalcık vefatının 9. yılında anılıyor

İSTANBUL (AA) - AA muhabirinin çeşitli kaynaklardan derlediği bilgilere göre, babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey ve annesi Ayşe Bahriye Hanım olan İnalcık, 7 Eylül 1916'da İstanbul'da dünyaya geldi.

İlk ve ortaokulu Ankara ve Sivas'ta okuyan, liseyi Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebinde tamamlayan İnalcık, lisans eğitimini 1935'te Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde yaptı.

Üniversitenin Yeniçağ Tarihi Bölümünde yaptığı çalışmayla Prof. Dr. Fuat Köprülü'nün dikkatini çeken İnalcık, onun tavsiyesiyle ilmi yardımcı olarak görevlendirildi.

"Tanzimat ve Bulgar Meselesi" adlı doktora tezini 1942'de veren İnalcık, 1943'te "Viyana'dan Büyük Ricat'e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı" başlıklı teziyle doçent oldu.

Üniversitenin Arap Dili ve Edebiyatı Bölümünden Şevkiye Işıl ile 1945'te dünyaevine giren İnalcık'ın, bu evlilikten kızı Günhan dünyaya geldi.

Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde dersler veren İnalcık, 1947'de Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi.

Üniversite tarafından 1949'da İngiltere'ye gönderilen İnalcık, burada Osmanlı tarihine ait kaynakları araştırdı, önemli tarihçilerle tanıştı.

İnalcık, 1952'de "Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği" teziyle profesörlük ünvanı aldı.

Daha sonra Columbia, Princeton, Pennsylvania ve Harvard üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık, ABD'de Osmanlı-Türk tarihi araştırmalarının gelişimine büyük katkı sağladı.

İnalcık, öğrenci olarak girip hocalık yaptığı Ankara Üniversitesinden 1972'de emekli oldu, ardından Chicago Üniversitesinde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü kurdu.

Chicago Üniversitesinden 1986'da emekliye ayrılan İnalcık, 1993'te Bilkent Üniversitesinde Tarih Bölümünü kurarak, 23 yıl boyunca yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi verdi.

2003'te aynı üniversitede "Halil İnalcık Center for Ottoman Studies (HICOS)" adlı merkez kuran İnalcık, yıllardan beri çeşitli arşivlerden topladığı belge ve defterlerin kopyalarını, yarım kalmış araştırma metinlerini, 1000'den fazla ayrı basımı ve diğer materyalleri buraya bağışladı.

İnalcık, iyi düzeyde İngilizce, Fransızca ve Almancanın yanı sıra orta düzeyde Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu.

Uluslararası çapta şöhreti olan İnalcık, Cambridge Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2 bin bilim insanı arasında gösterilirken, Türk, Amerikan, İngiliz, Sırp ve Arnavutluk akademilerine üye seçildi.

Çalışmalarıyla çok sayıda ödül ve nişana layık görülen İnalcık, birçok üniversiteden de fahri doktora ünvanı aldı.

Hali İnalcık, Prof. Suraiya Faroqhi ile birlikte E. J. Brill'in yayımladığı "The Ottoman Empire and Its Heritage (Osmanlı İmparatorluğu ve Mirası)" serisinin editörlüğünü üstlendi.

2005 yılına kadar bu seriden yayımlanan 38 ciltlik çalışma, Osmanlı tarihini Batı dünyasına tanıtan belli başlı eserler arasında yer aldı.

Prof. Dr. Halil İnalcık, 2002'de İslam Konferansı Teşkilatınca "Teşekkür Plaketi"ne, Kültür Bakanlığınca "2002 Kültür ve Sanat Büyük Ödülü"ne layık görüldü.

İnalcık, 25 Temmuz 2016'da Ankara'da tedavi gördüğü hastanede vefat etti.

İnalcık'ın cenazesi, Bakanlar Kurulu kararıyla, çok sevdiği Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet'in de türbesinin bulunduğu Fatih Camisi Haziresi'ne defnedildi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla İnalcık'ın mezarı, geleneksel Osmanlı ulema kabri şeklinde yapıldı.

Prof. Dr. Halil İnalcık'ın eserleri, temelde siyasi tarih, sosyal ve ekonomik tarih, kurumlar tarihi, devlet yapısı ve felsefesi, hukuk, ticaret, toplumsal tabakalar, üretim, vergi, bürokrasi, demografik yapı, şehir tarihi ve sentez eserleri kapsamında Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihini aydınlatmaya dönük çalışmalar olarak tarihteki yerini aldı.

Yayımlanmış yüzlerce makalesi bulunan İnalcık'ın basılmış kitaplarından bazıları şunlar:

"Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet", "Devlet-i Aliyye", "Tarihe Düşülen Notlar", "Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi", "1445 Tarihli Paşa Livası İcmal Defteri", "Türklük Müslümanlık ve Osmanlı Mirası", "Osmanlılar ve Haçlılar", "Osmanlı ve Modern Türkiye", "The Survey of İstanbul 1455", "Rönesans Avrupası", "Tanzimat", "Kuruluş", "Osmanlı'da Devlet, Hukuk, Adalet", "Studies in the History of Textiles", "İznik Throughout History", "Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı", "Osmanlı ve Dünya", "Has Bağçede Ayş-u Tarab", "Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler", "Adalet Kitabı", "Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600)", "Şair ve Patron", "Atatürk ve Demokratik Türkiye"

Muhabir: Hamdi Dindirek