BRÜKSEL (AA) - Avrupa Birliği (AB) ve ABD arasında tarifeler konusunda yaşanan gerilimin çözülmemesi ve 1 Ağustos'ta yeni gümrük vergilerinin uygulamaya girmesi halinde karşılıklı ticaret, fiilen durma noktasına gelme riski taşıyor.
ABD Başkanı Donald Trump'ın göreve başlamasının ardından "Önce Amerika" yaklaşımı ile uygulamaya başladığı katı ticaret politikaları, en yakın müttefiki olan Avrupa ülkeleri ile arasını açtı.
Yıllık 1,5 trilyon avroyu aşan toplam hacimle dünyanın en büyük ikili ticaret ve yatırım ilişkisine sahip olan AB ve ABD, aynı zamanda dünyanın en entegre ekonomik ilişkisini de yürütüyordu.
Mal, hizmet ve yatırımlar dikkate alındığında, AB ve ABD birbirlerinin en büyük ticaret ortakları konumuna yer alıyor.
AB Komisyonu verilerine göre, AB, geçen yıl ABD'ye 532,3 milyar avroluk mal satarken, 335 milyar avroluk ürün aldı. Bu ticaret sonucunda AB tarafı 197,3 milyar avro fazla verdi. Trump, özellikle AB’nin yüksek ticaret fazlasından rahatsızlık duyuyor.
Hizmet ticaretinde ise ABD önde yer alıyor. AB, 2023’te ABD’den 427,3 milyar avroluk hizmet alırken, 318,7 milyar avroluk hizmet satışı yaptı. Hizmetler alanında ticaret fazlası ABD lehine 108,6 milyar avroyu buldu. AB tarafı da görüşmelerde hizmet tarafında ABD fazlasına dikkat çekiyor.
Ayrıca, ABD ve AB arasındaki karşılıklı doğrudan yatırımlar ise 2,3 trilyon avro seviyesinde bulunuyor.
İhracat odaklı bir ekonomik yapıya sahip olan AB tarafına oldukça mesafeli yaklaşan Trump, diğer ticaret ortakları ile birlikte Avrupa'ya da çeşitli tarifler uygulamaya koydu.
Çelik ve alüminyuma vergiBu kapsamda ilk adım çelik ve alüminyuma geldi. ABD, Mart 2025'te AB menşeli çelik ve alüminyuma yüzde 25 oranında yeni tarifeler uygulamaya başlarken bu oranı temmuz da yüzde 50’ye yükseltti.
ABD’den bir adım da Avrupa’nın öncü konumunda yer alan ve en büyük ihracat kalemlerinden otomobil alanında geldi. ABD, Avrupa otomobil ve parçalarına yüzde 25 oranında yeni tarife uygulamaya aldı.
ABD’nin bir sonraki adımı "karşılıklı tarifeler" olarak adlandırılan ve diğer ülkelere mütekabiliyet esasına dayalı gümrük vergileri oldu. Trump, temel baz olarak yüzde 10 olarak belirlediği karşılıklı tarifeler kapsamında AB'ye yüzde 20'lik yüksek seviyede bir oran belirledi.
AB tarafı ABD ile müzakere etmek istediğini yoğun biçimde vurgulamasına rağmen, bu çağrılar uzun süre karşılık görmedi.
ABD ile Çin arasında gerilimin yükselmesinin ardından Trump, ABD’ye misilleme yapmayan AB'ye de iyi niyet göstergesi olarak ek tarifeleri 90 günlüğüne durdurdu. Bu süre zarfında AB’ye karşılıklı tarife oranı alt limit yüzde 10 şeklinde uygulandı.
Trump, daha sonra AB ile yapılan ticaret görüşmelerinin hiçbir yere varmadığını belirterek, 1 Haziran'dan itibaren AB'ye doğrudan yüzde 50'lik tarife uygulanmasını önerdi.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, söz konusu açıklamaları sonrası Trump ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Telefon görüşmesinin ardından ABD tarafı yüzde 50 tarife uygulanmasına yönelik kararı 9 Temmuz’a erteledi.
Trump, 9 Temmuz olarak belirlenen tarife erteleme süresini müzakerelere zaman sağlamak için 1 Ağustos'a uzatırken, ABD'nin AB ürünlerine uygulayacağı tarife oranının yüzde 30 seviyesinde olacağını açıkladı.
AB üyesi ülkeleri ticari konularda ve bu alandaki anlaşma ve müzakerelerde AB Komisyonu temsil ediyor. Bu aşamada AB Komisyonu ile ABD yetkilileri yoğun biçimde görüşmeler yapıyor.
AB'den misilleme hazırlıklarıAB, tarifelerin ilk günden itibaren ABD'ye ve Trump'ın katı söylemlerine karşı çok yumuşak bir yaklaşım sergiliyor.
Ticari konuların yapıcı biçimde müzakere edilerek çözülmesi gerektiği görüşünde olan AB yetkilileri, gerektiği takdirde ise bir karşılık verileceğine işaret ediyor.
Müzakereler sonucunda her iki taraf için de kabul edilebilir şartlarda, karşılıklı olarak faydalı bir anlaşma sağlanması gerektiğine işaret eden AB yetkilileri, bütün senaryolara karşı da hazırlık yapıyor.
Bu çerçevede, AB öncelikle ABD'nin çelik ve alüminyum tarifelerine karşılık olarak misilleme yapacak, bu kapsamda 21 milyar avroluk ürün listesini içeren paket hazırlandı. Bu önlem müzakereler devam ettiği için henüz uygulamaya alınmadı.
İkinci adım olarak ise AB tarafı ABD’nin otomotiv ile başlangıçta yüzde 20 oranındaki karşılıklı gümrük vergilerine karşı 72 milyar avroluk misilleme listesi hazırlamaya başladı. Bu listeye ABD uçak firması Boeing ile birlikte makine, otomobil ve viskiyi de içeren geniş bir yelpazeye yayılmış ürün grubu dahil edildi.
ABD’nin karşılıklı vergi oranının yüzde 20 seviyesinde olacağı beklentisiyle hazırlanan bu liste ise tarifelerin yüzde 30'a yükseltilmesi ile birlikte yeniden güncellenmeye başlandı.
Ayrıca, AB ABD’nin çok kuvvetli olduğu dijital platformları da içerecek teknoloji sektörlerine yönelik önlemleri değerlendirmeye başladı.
AB ülkeleri, ABD'ye karşı gümrük vergilerini aşan, ihracat kontrolleri, AB piyasalarına erişim kısıtlaması ile kamu ihalelerine katılımı sonlandırmayı içeren çeşitli yeni tedbirleri de görüşüyor.
AB, tarife geriliminde uzlaşı sağlanamamasının ve ABD tarafının yüzde 30 veya üzerinde bir gümrük vergisi uygulamaya başlamasının karşılıklı ticareti "imkansız" hale getireceği görüşünü taşıyor.
Söz konusu yüksek gümrük vergisinin AB ile ABD arasında ticareti pratikte yapılamaz bir hale getireceği öngörülüyor. Bu nedenle AB tarafı ABD ile en azından yüzde 10 seviyesinde tarife ile ticari ilişkileri kesintisiz devam ettirmeyi istiyor.
Muhabir: Ata Ufuk Şeker
