ANKARA (AA) - Bakan Ersoy, heykelin iadesine ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık... Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık ve 'Filozof İmparator' Marcus Aurelius'u, ait olduğu topraklara geri getirdik." ifadelerini kullandı.
Boubon Antik Kenti'nden 1960'larda kaçırılan ve ABD'de sergilenen Marcus Aurelius Heykeli'nin, 65 yıl sonra bilimsel analizler, arşiv belgeleri ve tanık ifadeleriyle Türkiye'ye iade edildiğini belirten Ersoy, diplomasi, hukuk ve bilimin ortaklığında, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Birimiyle yürütülen süreci sadece bir iade değil, tarihi bir başarı olarak değerlendirdi.
Marcus Aurelius'un heykelinin Türkiye'ye dönüşünün, yıllardır süren hak arayışlarının somut bir sonucu olduğunu belirten Ersoy, şunları kaydetti:
"İster yurt içinde ister yurt dışında olsun, kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz. Filozof İmparator'u çok yakında, sürpriz bir sergide Ankaralılarla buluşturacağız. Türk arkeolojisinin önemli ismi rahmetli Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde başlayan bu süreçte emeği geçen Burdur Müzemize, Boubon kazı ekibimize, özellikle de Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanlığımıza teşekkür ediyorum."
Ersoy ayrıca, heykelinin taşınmasında verdikleri destek için Türk Hava Yolları'na teşekkür etti.
Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla'nın heykelleri de iade edildi
MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen Marcus Aurelius heykeli, Burdur'un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti'nde 1960'lı yıllarda yapılan kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarıldı. Anadolu'nun en nadide bronz heykellerinden biri olan eser, yıllar içinde el değiştirerek ABD'nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna girdi.
Türkiye'nin 65 yılı aşkın süredir peşinde olduğu bu eser, Roma İmparatoru Marcus Aurelius'u bir filozof olarak tasvir etmesi nedeniyle antik sanat tarihinde özel bir yere sahip.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi, 2021'de ortak başlatılan süreçte yalnızca Marcus Aurelius heykeli değil, aynı zamanda Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla gibi Roma imparatorlarına ait diğer heykel ve heykel başları da Türkiye'ye iade edildi.
Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI), özellikle tanıkların 1967'deki kaçak kazıya dair verdiği bilgiler, kaide üzerindeki negatif izlerle heykelin ayak ölçülerinin birebir uyuşması ve benzer bir sandalet örneğinin Kybra Antik Kenti kazılarında bulunması ile Türkiye'nin iade talebini haklı buldu ve Cleveland Sanat Müzesi'ndeki heykele el konulmasına karar verdi.
Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023'te New York Yüksek Mahkemesi'nin el koyma kararına itiraz ederek heykelin Boubon'la ilişkilendirilmesine karşı dava açtı. Ancak Almanya'daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan analizler, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesin olarak ortaya koydu.
"Tırnaklarımızla kazıyarak referans aldık"
Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, heykelin iade sürecinde Cleveland Sanat Müzesi'nin, eserin kökenine ilişkin bilimsel şüphelerini gidermek amacıyla toprak analizi talep ettiği bildirildi.
Açıklamada ifadelerine yer verilen Boz'un aktardığı bilgiye göre, heykelin altındaki kaide içinde yer alan küçük bir delikle heykelin ayağındaki kurşun çıkıntının ilişkisi araştırıldı. Bu amaçla, heykelin Boubon Antik Kenti kökenli olduğunu ispatlayacak referans niteliğinde bir toprak örneğine ihtiyaç duyuldu.
Referans olarak 1967'de jandarma operasyonuyla ele geçirilen ve halen Burdur Müzesi'nde korunan Valerianus heykeli seçildi. Bu heykelin içindeki toprak ile Marcus Aurelius heykelinden alınacak örnekler karşılaştırılarak her iki eserin aynı ortamda korunmuş olup olmadığı araştırıldı.
Boz, şu ifadeleri kullandı:
"Burada enteresan bir şey oldu. Tabii heykelin içindeki toprak katılaşmış bir toprak. O yüzden heykelden bir türlü toprak örneği gelmiyordu. Bunun için çok çaba sarf etti restoratörlerimiz, konservatörlerimiz. Ancak gelmiyordu ve bu öyle bir andı ki artık bizim için son şanstı. Bütün kaygıları ve olumsuz yorumları ortadan kaldırıp bu heykelin 'evet Anadolu kökenli, evet Burdur kökenli' diyebilmemiz için. O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. O noktada uluslararası uzmanın 'artık örnek gelmiyor' dediği noktada biz Bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla diyelim belki öne çıkarak bu örnekleri alma şansına sahip olduk. Yine tabii ki uluslararası uzmanımızın denetiminde ve son derece dikkatli bir şekilde asitsiz kağıtlarla yapılan numune alma işlemimizi tamamlamış olduk."
Yapılan laboratuvar testleri, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti'nden çıkarıldığını bilimsel olarak kanıtladı.
Bu kanıtların ardından Cleveland Sanat Müzesi, davadan vazgeçtiğini ve iade kararını kabul ettiğini Manhattan Bölge Savcılığı aracılığıyla Türkiye'ye resmi olarak bildirdi.
Marcus Aurelius heykelinin Türkiye'ye dönüşü, yalnızca bir eserin iadesi değil, aynı zamanda uluslararası hukuk, bilim ve diplomasinin ortak başarısı olarak kayıtlara geçerken, Kültür ve Turizm Bakanlığının tarihi eser kaçakçılığıyla mücadelede "önemli dönüm noktalarından" biri olarak da tarihe geçti.
Muhabir: Fatma Nur Candan
